Seksuele intimiteit

Inleiding

Elk mens, jong en oud, heeft intimiteit, nabijheid en lichamelijk nodig, dat is onze evolutionaire blauwdruk, de Polyvagaaltheorie maakt dat eens temeer duidelijk. Op het juiste moment in ons leven begint ook de behoefte aan seksuele intimiteit, maar we kunnen beter zeggen dat de mens primair een seksueel wezen is. Blokkades op dit gebied, dat wil zeggen als er geen fysiek probleem is, verwijzen naar fundamentele verstoringen in onze vroege ontwikkeling, wat gevolgen heeft voor het kunnen aangaan van voedende affectieve relaties.

Ik begrijp heel goed dat het bovenstaande vragen en mogelijk verontwaardiging oproept, zo leeft soms het idee dat het onvermogen waar ik hier over spreek eerder het gevolg is van incidenteel seksueel geweld. Ik sluit dat niet uit, maar het gaat hier niet over uitzonderingen. Ik wil het inzicht versterken over de dynamiek van familiesystemen en sociale biografie en betoog dat er binnen familiesystemen met een zwakke hechtingsstijl, een grotere kwetsbaarheid wordt ontwikkeld om slachtoffer te worden van seksueel geweld en overschrijdend gedrag én dat er daarnaast sprake kan zijn van verstoringen op het gebied van intimiteit.

Onderliggende mechanismen

De verstoringen creëren verschillende onvrijwillige gedragsreflexen die ons welbevinden bepalen, of beter gezegd: beperken. Die reflexen zijn de bouwstenen van elkaar versterkende mechanismen, die ik in het contact met mijn cliënten probeer te verhelderen. Een belangrijk onderdeel daarvan is de wisselwerking met de omgeving, of nog ruimer, onze cultuur die ronduit destructief is als het gaat om het aangaan en repareren van sociale verbanden. Onze cultuur werkt vervreemdend.

Vervreemding

Ik denk dat vervreemding vooral doorwerkt op vrouwen als het gaat om de seksuele kant van intimiteit. In de grond zijn mannen en vrouwen net zo seksueel, maar onze verwrongen, rationele en op prestaties gerichte cultuur heeft geleid tot een zekere scheiding, waarbij de vouw eerder de verbinding zoekt terwijl manlief ‘gewoon’ en onafgestemd zijn ding doet.

Vrouwenproblemen?

Problemen met seksuele intimiteit worden nog weleens gezien als voornamelijk vrouwenproblemen, want mannen kunnen altijd wel in opwinding raken en tot bevrediging komen. Dat idee laat heel goed zien hoe armoedig we eigenlijk zijn geworden op dit gebied. Dat een man zijn opwinding ‘mechanisch’ kan bevredigen heeft weinig met seksuele intimiteit te maken.

Veel van mijn mannelijke cliënten zijn kwetsbaar en hebben verstoringen in het aangaan van intimiteit, maar ze menen dat er aan hun seksualiteit niets scheelt, simpelweg omdat ze geen idee hebben van een meer omvattende seksualiteit, die meer is dan een op orgasme gerichte activiteit, die wat mij betreft overgewaardeerd is. Bij een kwetsbare vrouw werkt die intieme afwezigheid averechts, ze kan zich afsluiten en uit haar lichaam gaan. In dat geval gaat ze lichamelijk contact uit de weg, of ze geeft zichzelf weg.

Uit je lichaam gaan

Dat klinkt natuurlijk nogal zweverig, maar de Polyvagaaltheorie maakt duidelijk dat dat precies is wat er gebeurt. Seksuele intimiteit zonder verbinding werkt vervreemdend en is – in ieder geval op onbewust niveau – onveilig. Die onveiligheid haalt je dan weg uit het moment, je bent er niet meer helemaal bij. Wanneer dit proces zich blijft herhalen sluit je lichaam zich werkelijk en raak je de verbinding met je lijf kwijt.

Er hoeft dus niet alleen sprake te zijn van seksueel geweld om te dissociëren, ook stelselmatige ontkenning van jouw behoefte aan verbinding en veiligheid, die goeddeels lichamelijk is, is ook een vorm van geweld.

Mannelijk, vrouwelijk

Ik spreek over mannen en vrouwen, wat goeddeels overeenkomt met de werkelijkheid, maar waar het om gaat is het onderscheid tussen de actieve en passieve dynamiek. De passieve positie is veel kwetsbaarder zeker wanneer er geen afstemming is.

Vanuit het tekort naar een groter tekort

Wat ik beschreef onder het kopje ‘Onderliggende mechanismen’ komt neer op het volgende. Als je als kind structureel ervaringen met onveilige nabijheid hebt gehad – denk aan emotioneel afwezige of onbeschikbare ouders – dan leef je met een emotioneel tekort. Je trekt dan onbewust mensen aan die jouw kwetsbaarheid aanvoelen, het gaat om mensen die ook moeite hebben met nabijheid, die dus ook vanuit tekort leven. Voor die mensen ben jij – wederom onbewust – ‘veilig’, want jij hebt datzelfde probleem. De herkenbaarheid brengt een gevoel van ‘veiligheid’ doordat het vertrouwd is. Je herkent ‘iets’ bij elkaar, maar het is een uiteindelijk een doodlopende weg. Je raakt van de regen in de drup, het emotionele tekort neemt alleen maar toe.

Compenseren

Aanvankelijk compenseren mensen dat tekort met drukmakerij, veel gedoe, materiële of spirituele afleidingen en of middelengebruik. Weer anderen kiezen voor polygamie of polyamorie om zo hun bindingsangst te verhullen. Mannen compenseren het tekort nogal eens door seksueel zeer actief te zijn, of door het najagen van kicks. Hoe dan ook, het wordt lastiger naarmate je ouder wordt.

Paradijsvogels

Even een uitstapje, soms zegt een cliënt dat hij polygamie of polyamorie toch wel aantrekkelijk vindt en haalt daar dan een spirituele of existentialistische rechtvaardiging bij. Dan zeg ik “Zou het ook zo kunnen zijn dat je gewoon bang bent om in de onvermijdelijke verveling, die ook bij een relatie hoort, terecht te komen. Ben je bang dat je je kicks verliest. Misschien is die veelheid van amoureuze ontmoetingen geen rijkdom maar representeert het louter armoede? Misschien kun je niet anders dan een paradijsvogel zijn, daar is niks mis mee, maar het kan wel goed zijn dat te onderzoeken”.

Helpend contact

Wanneer je als vrouw bent uitgecheckt luistert helpend contact heel precies, misschien al doordat je wel lichamelijke aanraking en nabijheid verlangt, maar jouw autonome zenuwstelsel (dat is dat onbewuste waar ik over spreek) diezelfde nabijheid als onveilig ziet en alarm slaat. Dit betekent dat we met meerdere niveaus te maken hebben, elk met hun eigen dynamiek. Ik doel op het innerlijke kind, de gezonde volwassene, de rol die het autonome zenuwstelsel speelt, je lichamelijke responsen en jouw identificaties. En dat zijn maar nog maar vijf niveaus, er is nog veel meer te ontdekken.

Het lichaamswerk waarmee ik mijn cliënten ondersteun staat daarom niet op zichzelf, het wordt onder meer geborgd door het verwerven van inzicht en het oefenen met consent.

Praktisch

Het lichaamswerk dat is gerelateerd aan seksuele intimiteit vraagt in mijn beleving om de juiste energetische afstemming, ik zelf ben als man niet geholpen bij een mannelijke hulpverlener of een duidelijk jongere vrouwelijke hulpverlener. Dat klopt energetisch niet doordat het kindstuk zo’n belangrijke rol speelt. In mijn positie als hulpverlener betekent dit dat ik mij richt op het ‘vrouwelijke’, waar tegenover ik de mannelijke positie inneem.

Vastomlijnde methoden ideeën staan op afstand, we werken met wat zich aandient. Als het gaat om hands-on lichaamswerk, is het belangrijk om te weten is dat ik nooit zal zeggen dat iets goed voor je is, of dat je ergens doorheen moet. Ik zal je nooit overtuigen maar slechts beschikbaar zijn. Ik werk vanuit meervoudig consent.

Last Updated on 23 november 2023 by Robert Koops